Flexwonen in een snelgroeiende leefomgeving

Huizen en voorzieningen bouwen voor de zeer korte termijn met een zo prettig mogelijke woon- en leefomgeving is de ambitie. In de grote woonopgave in Nederland werkt BVR aan diverse locaties voor vluchtelingen en urgente woningzoekenden.

In de regio Rotterdam worden drie locaties ontwikkeld voor de langdurige opvang voor Oekraïense vluchtelingen en spoedzoekers. In Midden Delfland wordt een tijdelijke leefomgeving gemaakt met woningen voor het centraal orgaan asielzoekers en aandachtsgroepen.

De langdurige opvang is een urgente en op meerdere vlakken actuele opgave, een voorbeeld van vluchtelingenopvang, tijdelijke woningbouw, bestuurlijke en maatschappelijke betrokkenheid en snelle gebiedsontwikkeling. De ontwikkeling van deze leefgemeenschappen valt samen met de grote woningbouwopgave in Nederland en de innovaties in tijdelijke huisvesting. Het snelle en integrale planproces bij de vluchtelingenopvang toont hoe tempo van ontwerpen, ontwikkelen en bouwen mogelijk is en tot hedendaagse kwaliteiten leidt. Zichtbaar is hoe de tijdelijke locaties ingrijpen op actuele opgaven zoals het creëren van gezonde leefomgevingen, met veel ruimte voor groen, met collectieve buurtvoorzieningen, waar lopen fietsen centraal staat en winkels, sport, maatschappelijke voorzieningen en openbaar vervoer nabij zijn. De ontwikkeling van deze snelgroeiende leefomgevingen leert hoe Nederland tempo en kwaliteit kan maken bij de grote bouwopgave.

Expertteam Langdurige Opvang Oekraïners

Op initiatief van de burgemeester van Rotterdam, verantwoordelijk voor de veiligheidsregio Rijnmond, is een expertteam samengesteld voor de opgave Langdurige Opvang Oekraïners (LOO). De centrale vraag is: hoe doen wij het goed in onze regio, in tempo en in kwaliteit.

Dit expertteam onderzoekt en organiseert de opgave en is ingezet door de verschillende gemeenten die een deel van de opvang gaan realiseren. Het team is ingezet bij het formuleren van de opgave, onderzoek naar de sociaal maatschappelijke en ruimtelijke randvoorwaarden, locatieonderzoek en schetsuitwerking, het opstellen van de businesscase en de communicatie. Het expertteam fungeerde als hulptroep bij de start en is schakel tussen de gemeenten en het ministerie van Justitie en Veiligheid. De gemeenten zijn opdrachtgever en verantwoordelijk voor de planvorming en realisatie van de Langdurige Opvang Oekraïners. De totale duur van de start van het onderzoek tot realisatie door de gemeente is circa een jaar.

In de regio Rotterdam zijn met hulp van dit expertteam drie locaties ontwikkeld voor de langdurige opvang voor Oekraïense vluchtelingen in combinatie met spoedzoekers. In Vlaardingen wordt op de locatie de Vergulde Hand de tijdelijke wijk Mirija gerealiseerd voor 1.000 Oekraïners. In Lansingerland zijn de bouwwerkzaamheden gestart aan de Sporthoeklaan voor een nieuwe leefomgeving voor 150 vluchtelingen en 80 spoedzoekers. Goeree Overflakkee volgt spoedig met een ontwikkeling van 110 woningen in Middelharnis. De opgave in Midden Delfland is gericht op een iets andere doelgroep maar met eenzelfde inzet van kwaliteit en expertise.

Bernadette Janssen is de expert stedenbouw en het onderzoeksteam van BVR werkt onder leiding van Marnix de Vos. BVR heeft de ruimtelijke uitgangspunten voor de leefgemeenschappen helpen formuleren, locaties onderzocht en schetsontwerpen gemaakt voor de businesscases. Voor Lansingerland heeft BVR tevens het stedenbouwkundig plan gemaakt. In Vlaardingen en Goeree Overflakkee hebben de gemeenten in eigen beheer de schetsontwerpen verder ontwikkeld in planvorming en realisatie.

Ruimtelijke lessen

Het onderzoek geeft ruimtelijke lessen die zijn vertaald in de ontwerpen van de verschillende gebieden.

Maak een woongebied voor een grotere groep dan alleen vluchtelingen uit Oekraïne. Het is een toegankelijk gebied, zonder hekken en als onderdeel van de samenleving. Een open gemeenschap is een openbaar gebied en heeft een eigen karakter en een hart. Het nieuwe woongebied is geen eiland. De locaties zijn zo goed mogelijk verbonden met de bestaande wijken en voorzieningen.
Het gaat over meer dan woningen neerzetten. Het wordt een leefgemeenschap. Een snelgroeiende samenleving waar je kan werken, waar voldoende ruimte is voor ontmoeten en sport, je naar school kan gaan en waar je hulp kunt krijgen en bieden.
De locaties zijn bedoeld voor een snelgroeiende gemeenschap, voor mensen die in een korte tijd met elkaar gaan samenleven op een locatie die nog niet is ingericht als plek om fijn te wonen. Het gaat om een tijdelijke en verplaatsbare gemeenschap. De nadruk ligt op een zichtbare kwaliteit in plaats van langdurige investeringen in systemen. Dit vertaalt zich in tijdelijke woningen die op termijn hergebruikt kunnen worden op andere locaties. De investeringen zitten in het hart van het gebied en niet in de inkadering van de locatie of kostbare systeeminvesteringen zoals nieuwe watersystemen.
Een snelgroeiend landschap zorgt voor directe woonkwaliteit. Dit landschap wordt aangelegd met snelgroeiende beplanting en kan worden aangevuld met bijzondere groenprojecten zoals tijdelijke bomen in potten. Binnen een jaar zijn seizoenen beleefbaar en er is sprake van beschutte plekken.
De behoefte vanuit de doelgroep staat centraal. Kinderen en vrouwen zijn de grootste doelgroep en maatgevend. Er wordt een herkenbare, geborgen, kleinschalige en veilige omgeving gemaakt. Er is diversiteit aan woningtypes die zijn gegroepeerd in kleine en herkenbare clusters. De gebouwen liggen los in de groene omgeving. Woningen hebben een ontmoetingsplek aan de voorzijde en een terras of balkon aan het groen. Lopen, fietsen en veilig verblijven staat centraal in het gebied. Water ligt aan de randen en de oevers natuurvriendelijk ingericht zodat het ook veilig is voor kinderen. Het autoverkeer en parkeren ligt aan de randen.

Meer over de projecten is terug te vinden op de sites van de gemeenten:

In samenwerking met: Jean Paul Andela (programmaleider vanuit Gemeente Rotterdam), Veiligheidsregio Rotterdam Rijnmond, Gemeente Vlaardingen, Gemeente Lansingerland, Gemeente Goeree Overflakkee, Gemeente Midden Delfland, Paul Bouts (Businesscase, L&A), Niels Lange (Maatschap voor Communicatie), Jacqueline Hoogland (B&A, sociaal-maatschappelijk), 3B wonen, Oost West Wonen, Wim de Bruin Architecten/SYNRG, C3 living, Heijmans, Hodes, Buko, De Meeuw, Dura Vermeer.

Beelden:

Principe snelgroeiend landschap
Voorbeelden inrichtingselementen
Locatie Lansingerland Sporthoeklaan
Schetsontwerp Vlaardingen, BVR adviseurs (fase voorafgaand aan uitwerking door de gemeente Vlaardingen)
Artikel NRC 24 februari 2023
Schetsontwerp BVR voor Goeree Overflakkee (fase businesscase)